Elke
regisseur die een Medea gaat maken, zal zich ten doel stellen haar
gruwelijke kindermoord inzichtelijk te maken. Zo ook Thibaud Delpeut
op het Zeeland Nazomerfestival, op locatie bij de oude vestingwand
van Veere. Bij hem is Medea, beheerst en overtuigend gespeeld door
Wendell Jaspers, geen uitzinnige barbaarse maar bedient zij zich van
een griezelig onderkoelde rationaliteit. Via een gestileerde en
geconstrueerde omweg, met naast delen uit de klassieke teksten van
Euripides en Seneca ook verschillende stukken uit moderne teksten van
onder anderen Heiner Müller en Sylvia Plath, komt de daad des de
harder binnen bij het publiek.
“Terugtellen
van tien”. Het Sarah-Kanemotief waarmee Delpeut zijn geconstrueerde
Medea laat aanvangen, is de eerste bevestiging van mijn vermoeden dat we
een klinische behandeling voorgeschoteld zullen krijgen van
Euripides' tragedie over de mythische prinses uit het hedendaagse
Georgië, die om haar Griekse Jason te helpen allerlei gruweldaden
begaat tegen haar eigen familie en de zijne. De briljant gevonden
achterwaartse opkomst van Jaspers maakt de geesten van het publiek
rijp voor de associatieve waarnemingsmodus die van hen verwacht
wordt. Wanneer deze inspanning geleverd wordt, wordt het publiek
'beloond' met een haarscherp inzicht in wat het betekent om tegen je wil geen kinderen te hebben, al dan niet door eigen actieve
toedoen.
Het
is deze thematische keuze die de zorgvuldig gecomponeerde
voorstelling van zijn cement voorziet. In Euripides' versie komt de
figuur van de Atheense koning Aigeus toevallig voorbijgelopen, die
terugkeert van een bezoek aan het orakel van Delphi met de vraag of
hij ooit nog kinderen zal gaan krijgen. Dit alles net nadat Medea met
zichzelf heeft afgesproken dat áls er nog iemand langskomt bij wie
ze haar toevlucht kan zoeken na naar daad, zij dan haar plan definitief zal gaan uitvoeren. Aigeus zweert dat hij haar onderdak
zal verlenen, zich onbewust van wat zij van plan is, en Medea gaat
voort. Delpeut schrapt terecht deze wel heel toevallige ontmoeting,
maar bewaart wel de thematische portee ervan; het contrast tussen
iemand die graag kinderen wil, en Medea die haar kinderen wil doden,
komt in deze enscenering zelfs nog scherper naar voren. De min, die
tot haar grote verdriet geen kinderen heeft kunnen krijgen, (vertolkt
door Marlies Heuer met onder meer een prachtige en aangrijpende
monoloog van Sylvia Plath), ziet namelijk Medea's kinderen alsof zij
haar eigen zijn. Zij verlichtten haar pijn, verbittering, haar stigma
van mislukte vrouw. Gevolg is dat we in Delpeuts Medea nog een
misdaad op het conto van de protagoniste kunnen schrijven: zij
verwoest het leven van de min.
De
verklarende kracht voor Medea's wandaden wordt in deze voorstelling
niet zozeer getoond aan de hand van de voor de hand liggende
tegenstellingen waanzin versus verstandigheid, barbarij versus
civilisatie, emotie versus rationaliteit en vrouw versus man. De
problematiek wordt niet in scènes van samenspel, maar aan de hand
van een schematische constructie inzichtelijk gemaakt. Medea handelt
weloverwogen en rationeel, maar ten behoeve van de verkeerde waarden.
We zien hoe zij deze waarden heeft verkregen. Daardoor wordt de
strijd tussen Jason en Medea er een van een abstracter niveau; we
zien geen mensen meer maar functionarissen in een groter waarden- en
overtuigingensysteem. Dat leidt er soms toe dat het conflict hoewel
zeer inzichtelijk, net wat minder invoelbaar is, op momenten waarop
ik er wel naar verlangde. In één scène bijvoorbeeld mimen Jason en
Medea een intiem en gewelddadig gesprek, terwijl we Jason en profil
zien en Medea enkele meters verderop en face.
Het
is dit korte moment waarop de constructie van de voorstelling wat al
te schrander wordt, en het wordt gauw meer dan goedgemaakt door een
genadeloze monoloog van Bram Gerrits die het politieverslag opzegt
van een kindermoord die daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Een
minutenlang huiverend publiek krijgt ten volle de ernst van de zaak
mee. Het is knap hoe deze vrije en zeer intelligente bewerking van
Medea met niet voor de hand liggende middelen, zo dicht de literaire
waarde van het origineel kan benaderen; een bijzonder waardige Medea.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten